Destan
- ♦ Epik şiirin ilk ve en eski örnekleri destanlardır.
- ♦ Destanların kökenleri tarihin eski “kahramanlık çağları”nda yatar. Hemen her kavim ya da ulusun tarihinde kendine dünyada bir yurt bulmak, bir kimlik edinmek için mücadele ettiği; büyük savaşlarla, göçlerle, doğal afetlerle karşı karşıya geldiği bir dönem vardır. Destanlar işte böyle dönemlerde oluşmuş uzun manzum hikâyelerdir.
- ♦ İki çeşit destan vardır. Doğal destan ve yapma destan.
Destanların Ortak özellikleri
- 1. Tarihsel ve toplumsal nitelikte bir temel olayı konu alır. Örneğin, İlyada destanının konusu Yunan ordusunun Truva’ya gidip orada savaşmasıdır.
- 2. Destanlar, insanların doğa olaylarını olağanüstü güçlerle açıkladığı ilkel çağlarda oluştuğu için efsanelere geniş yer verir. Gerçek ve efsane (mitos) destanlarda iç içedir.
- 3. Destanlarda gerçek kişilerin yanı sıra doğaüstü kişiler de bulunur. Gerçek kişiler bazen tarihteki kişiler olabilir. Örneğin, Oğuz Kağan’ın Hun hükümdarı Mete olduğu iddiası yanlış sayılmaz. Destanın asıl kahramanı gerçek kişilerden seçilmekle birlikte çoğu zaman idealize edilmiş, ulusun bütün erdemleri onun kişiliğinde toplanmıştır. Doğaüstü kişiler ise tanrılar, tanrıçalar, yarı tanrılar vb. mitolojik varlıklardır.
- 4. Destan kişileri tek yönlüdür. Halkın hayal gücü onların her birine yiğitlik, kurnazlık, acımasızlık, hainlik gibi ayırıcı bir nitelik kazandırmıştır.
- 5. Destanlar çok uzun ve manzum eserlerdir. Manas destanı 400 bin dize, Şehname ise 60 bin beyittir.
- 6. Destanların üslubunda lirizm ve bireysellik yerine törensel söyleyiş, toplumsal duyarlık baskındır.
- 7. Destanların nazım biçimi, nazım birimi, ölçü, uyak gibi biçimsel özellikleri toplumun edebiyat geleneklerine göre değişir.