Tanımlama: Bir varlığın, kavramın, durumun kendine özgü temel niteliklerini belirterek onun “ne” olduğunu bildirmeye tanımlama denir. Düşünceyi zenginleştirmek ve belirgin kılmak; bağlamdaki öğeleri ve bunların düşünceyle ilişkilerini ortaya koymak için tanımlamalara ihtiyaç duyulur. Tanımlarda anlam yoğunlaştırılır ve sınırlandırılır.
Tanım cümleleri “Bu nedir?” sorusuna yanıt verir.
Örnekler:
- Harf, dildeki sesleri gösteren ve alfabeyi oluşturan işaretlerdir. (Harf nedir?)
- Sözcüklerin anlamlarında çeşitli nedenlerle ve türlü biçimlerde meydana gelen değişikliklere anlam değişmesi denir. (Anlam değişmesi nedir?)
Kimi tanım cümleleri “Bu nedir” sorusuna değil, “Kimdir?” sorusuna cevap verir:
- Şair, herkesin kullandığı sözcüklere farklı anlamlar yükleyerek, dilin anlatım olanaklarını zenginleştiren kişidir. (Şair kimdir?)
ÖRNEK SORU (ÖSS-2007)
(I) Bilinç akışı yöntemi, öykü ve romanlarda karakterlerin, geçmişe ve bugüne ilişkin duygu, düşünce ve anılarının aktarımında kullanılan bir tekniktir. (II) Söz konusu duygu ve düşüncelerin hiçbir denetim ya da sınırlama olmaksızın, olanca doğallığıyla aktarılması, anlatıyı zenginleştirir. (III) Bu teknikle yazar, okura kendi duygularını anlayabilme olanağı sunar. (IV) Bir başka anlatımla okurun, gerçeği farklı boyutlarda görmesini sağlar. (V) Böylece yazar, yüzeysel olanın anlatımıyla yetinmeyerek, yarattığı kahramanların iç dünyalarını da yansıttığı için anlatımına derinlik kazandırmış olur.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi tanımsal bir nitelik taşımaktadır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
ÇÖZÜM: Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin ilki tam bir tanım cümlesi olmasa da tanımsal bir nitelik taşımaktadır. Bu cümle “Bilinç akışı nedir?” sorusuna belli bir ölçüde cevap vermektedir. Bu parçadaki diğer cümleler “Bilinç akışı tekniğinin yararları nelerdir?” sorusuna cevap vermektedir.
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi bir tanım cümlesidir?
A) Lirik şiir, akıldan çok düş gücüne, düşünceden çok duyguya yaslanır.
B) Lirik şiirde, aşkın her türlü görünüşü, bütün yönleriyle dile getirilir.
C) Lirik şiirde şair, sözcükleri seçerken, onların ses ve görüntü gücünü, göz önünde tutar.
D) Lirik şiir, duyguların, çok etkili ve coşkulu bir biçimde dile getirildiği şiir türüdür.
E) Lirik şiirde, yıllar yılı, aşk, ölüm, din gibi belirli temalar işlenmiştir.
ÇÖZÜM: Seçeneklerin tümünde lirik şiirle ilgili temel bilgiler verilmiştir. Bunlardan sadece D seçeneği “Lirik şiir nedir?” sorusuna cevap vermektedir.
Cevap D