Kelimeler, kullanım alanlarına ve diğer kelimelerle ilişkilerine göre farklı anlamlar kazanır. Kelimelerin farklı anlamlar kazanmasında tarihsel ve toplumsal gelişmeler kadar, bireysel etkenler de rol oynar.
İlk (gerçek, temel) anlam: Bir kelimenin zihnimizde uyandırdığı ilk anlama gerçek anlam denir. Gerçek anlam bir kelimenin herkes tarafından bilinen, kişiden kişiye değişmeyen, en yaygın anlamıdır. Bir kelime tek başına kullanıldığında genellikle o kelimenin gerçek anlamı akla gelir. Söz gelimi göz dendiğinde öncelikle “görme organı”, baş dendiğinde “insan veya hayvanda vücudun üstünde ya da önünde bulunan organ” anlaşılır.
Aşağıda Koyulaştırılmış Kelimeler Gerçek Anlamlıdır:
- Şu boş tabakları buraya getir.
- Eski tezgâhlarda halı dokuyan nice genç kız vardı.
- Ankara’nın geniş caddelerinde pazar günleri kimse olmaz.
- Geç saatlere kadar,bilgisayarın başında kalırsan sabahlan erken uyanamazsın.
- Önce sırt çantalarımızı boşalttık, ardından çadırlarımızı kurduk.
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime gerçek (temel) anlamıyla kullanılmıştır?
A) Gömleğindeki bu yağ lekesi kolay kolay çıkmaz.
B) Bu üzücü olayın benim için iyi tarafı, gözlerimdeki perdeyi kaldırması oldu.
C) Sen onun oyuncağı olacak adam değildin.
D Dört koldan saldırıya geçen düşman birlikleri karşısında direnmeye çalışıyorduk.
E) Türk toplumunun, onun gibi renkli politikacılara ihtiyacı var.
ÇÖZÜM: Seçeneklerdeki altı çizili kelimelerin gerçek anlamları şu şekilde gösterilebilir:
A > leke: Kirliliği gösteren iz.
B > perde: Görüşü, ışığı engellemek veya bir şeyi gizlemek için bir açıklığın önüne getirilen örtü.
C > oyuncak: Oynayıp eğlenmeye yarayan nesne.
D > kol: İnsan vücudunda omuz başından parmak uçlarına kadar uzanan bölüm.
E > renkli: Rengi olan.
Yukarıdaki açıklamalar dikkate alındığında “Gömleğindeki yağ lekesi kolay kolay çıkmaz.” cümlesindeki leke kelimesinin gerçek anlamıyla kullanıldığı görülecektir.
Cevap A