Batı devletleriyle yapılan savaşlarda yenilme nedenleri
♦ Yenileşme hareketleri, Osmanlının çöküşünün sebebi değil, sonucudur. Çünkü ordu düzeninin bozulması ve devlet yapısındaki çözülüşün sonucu olarak yenileşme hareketleri başlamıştır.
♦ XVI. yüzyılın sonlarına kadar birçok yönden Avrupa’dan daha üstün bir yönetim yapısına ve kurumlara sahip olan Osmanlı, bu yüzyılın ortalarından itibaren askerî, ilmî ve ekonomik alanlarda bozulmaya yüz tutan kurumlarına yeni bir dinamizm kazandıracak gücü yitirir. Bunun en önemli nedeni Avrupa karşısında yaklaşık dört yüz yıldır süren üstünlüğün doğurduğu aşırı güven duygusudur.
♦ 1683’teki Viyana bozgunu, aşırı güven ve üstünlük duygusunun getirdiği aymazlıkların sonucu olarak yaşanan ilk darbe olur. Bu yenilgi, Osmanlıyı ilk defa kendisi hakkında şüpheye düşürür ve savaşın asker sayısının fazlalığıyla kazanılmayacağı gerçeğini gösterir. Osmanlı komutanları ve yöneticileri arasındaki çekememezlikler, merkez-çevre ilişkilerindeki güvensizlikler de bu bozgunla su yüzüne çıkar. Osmanlının ilk defa toprak kaybetmesiyle sonuçlanan 1699’daki Karlofça Antlaşması ise zihinlerdeki “üstün/ yenilmez/güçlü” Osmanlı imajının yıkılmasına neden olur. Bu antlaşmadan sonra Batılı devletlerin, Türkleri Avrupa’dan atıp Anadolu’dan çıkarmaya dek varan istekleri meşhur “Şark Meselesi” adıyla gündemdeki yerini alır.