Yüklem
Cümlenin Ögeleri
YÜKLEM
Yargı bildiren ögeye yüklem denir. Her cümlenin yüklemi vardır. Yüklem, cümlenin asıl unsurudur.
YÜKLEMİN ÖZELLİKLERİ
- Basit yapılı ve türemiş yapılı eylem çekimlenirse (kip, kişi eki alırsa) yüklem olur:
Köpek kemiği kap-tı. (basit yapılı)
Yavru kedi on dakika miyav-la-dı. (türemiş yapılı)
- Birleşik eylem çekimlenirse yüklem olur:
Ödevlerimi bir saatte yapıver-dim.
Yaşlı bir kadına yardım et-tik.
Bizi göremeyince tepesi at-mış.
- Ad soylu sözcükler ek eylem alınca yüklem olur:
O sabah kapıyı çalan ben-dim. (zamir)
Seni taşıyan adam, doktor-du. (ad)
Türkçade en çok kullanılan sözcük ve’dir. (bağlaç)
Duyduğun ses horultu-dur. (yansıma)
Serdar da tanıdık-tır. (adlaşmış ortaç)
- Ad tamlaması, ek eylem alınca yüklem olur:
Yerde bulduğu şey, kasa anahtarı-y-mış.
- Sıfat tamlaması ek eylem alınca yüklem olur:
En çabuk solan çiçek, sarı gül-dür.
- İkilemeler ek eylem alınca yüklem olur:
Adamın ayakkabıları pırıl pırıl-dı.
- Eylemsiler ek eylem alınca yüklem olur:
En sevdiği spor, yürümek-tir. (isim fiil)
- Ad soylu sözcüklerin olumsuzları “değil” sözcüğü ile yapılır ve sözcük grubunun tümü yüklem olur:
O, güreşçi değil-dir.
- Ek eylemin geniş zamanın III. tekil kişi eki, kimi zaman kullanılmayabilir ancak ekin eklenmesi gereken sözcük, yine de yüklem olur:
En sevilen spor, futbol (dur).
- Yüklem tekrarlanabilir ya da pekiştirilebilir:
Çok korkan tay koşar, koşar, koşar. (Tekrarlanmış.)
Zavallı yavrucak ağladı da ağladı. (Pekiştirilmiş.)
Sabahtan akşama kadar çalış babam çalış. (Pekiştirilmiş.)
**Tekrarlanan ya da pekiştirilen yüklem anlatım bozukluğu değildir.
- Sıralı cümlelerde ortak yüklem kullanılabilir:
Dozer duvarı, işçiler evi yıktı.
- Yüklem, kalıplaşmış sözlerden oluşabilir:
Çocuk söylene söylene yürüdü gitti.
Bu duygu herkesi ezdi geçti.
Karpuz, üç kilo var yok.
O gün herkes şen şakraktı.
Sabah olmadan karar vermiş bulunuyordum.
Yalnız kalan çocuk ağlayıp durdu.
İPUCU:
Kalıplaşmış sözlerden oluşan yüklemler parçalanamaz, bir bütün olarak alınır.
- Harfler, heceler, ekler, sayılar ek eylem alırsa yüklem olur:
Alfabemizin ilk harfi a’dır. (ses)
Ankara sözcüğünün son hecesi ra’dır. (hece)
Adları çoğul yapan ek -ler’dir. (ek)
Tabeladaki sayı 13’tü. (sayı)
- Deyimler ve atasözleri yüklem olabilir:
Dedemin o gün tepesi at-mıştı. (deyim)
Recep’in en çok kullandığı söz ağaç yaş iken eğilir-dir. (atasözü)
HATIRLATMA
Yüklem bulunmadan diğer ögelerin bulunmasına geçilmez. Eksiltili cümlelerde de yüklem varmış gibi davranılır. Yüklemi bulmak için herhangi bir soru yoktur. Yüklem, çekimli eylemin veya ek eylemin olduğu yerdir.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.