Nesne

Cümlenin Ögeleri 

NESNE

Öznenin yaptığı işten etkilenen varlığa nesne denir.

Arzu   gitar   çaldı.

özne nesne yüklem

  • Nesneyi bulmak için -özne yi bulduktan sonra- yükleme “ne, neyi, kimi” soruları sorulur. Alınan yanıt, nesne olur:

Annem bana bir dilim ekmek verdi. (Ne verdi?: “bir dilim ekmek”) (belirtisiz nesne)

Nesrin porselen tabağı kırdı. (Neyi kırdı?: “porselen tabağı”) (belirtili nesne)

Cumhur, dayımı görmüş. (Kimi görmüş?: “dayımı”) (belirtili nesne)

  • Olumsuz cümlelerde kullanılırsa cümleyi anlamca olumlu yapar:

Ekmek yemiyor.

Ekmek yemiyor değil. (yiyor)

Not: Nesneler 2 grupta incelenir. “Neyi” , “Kimi” sorularına yanıt veren nesneye belirtili nesne, “ne” sorusuna yanıt veren nesneye belirtisiz nesne denir.

Seni seviyorum. (kimi seviyorum: seni > belirtili nesne)

Sana şeker aldım. (sana ne aldım: şeker > belirtisiz nesne)

NESNENİN ÖZELLİKLERİ

  • Bir sözcük de bir tamlama da bir söz öbeği de nesne olabilir:

Köpekler et sever. (tek sözcük)

Aç kurtlar iki koyunu yemiş. (sıfat tamlaması)

Rüzgâr, evin camlarını kırmış. (ad tamlaması)

Babam, Ahmet Bey‘i çok sever. (unvan öbeği)

  • Açıklamalı nesne bulunabilir:

Kardeşim, mavi kazağımı -en sevdiğim kazak- kirletmiş.

  • Sıralı cümlelerde ortak nesne bulunabilir:

Biberleri iyice yıka, sonra dolaba koy.

  • Nesne tekrarlanabilir:

Başımızda seni görmek istiyoruz seni.

  • Oluş ve durum eylemlerinin yüklem olduğu cümlelerde genellikle nesne bulunmaz:

 Otlar yeşerdi. (oluş eylemi)

Aslanlar on altı saat uyur. (durum eylemi)

  • Yüklemi ad soylu olan cümlelerde nesne bulunmaz:

Ayşegül, mutlu bir insandır.

özne              yüklem

  • Dönüşlü ve işteş eylemlerin çok azı nesne alır.

Salim, çuvalı sırtına yüklendi. (dönüşlü-geçişli)

Tarlaları paylaştılar. (işteş-geçişli)

  • Sesler, heceler, ekler nesne olabilir.

Yabancılar i’yi söyleyemez. (ses)

Seçil, tahtaya re yazdı. (hece)

Öğretmen, -sız’ı anlatıyor. (ek)

  • Deyimler nesne olabilir.

Tepesinin attığını duydum.

  • Atasözleri nesne olabilir.

Damlaya damlaya göl olur, demişler.