Tanzimat Döneminde Edebî Metnin Sosyal Çevre ile İlişkisi

Edebî metnin sosyal çevre ile ilişkisi
Toplumsal yapıyı oluşturan öğeler birbirleriyle sürekli etkileşim halindedir; dolayısıyla hiçbir öge, diğer öğelerden bağımsız değildir.
Toplumsal yapıyı oluşturan kurumlardan biri olarak edebiyat da din, ahlak, siyaset, eğitim, ekonomi gibi toplumsal yapının diğer ögeleriyle etkileşim içindedir. Bu bağlamda edebî metin, hangi sosyal çevrede yazılmışsa o çevrenin sosyal, siyasi ve tarihî şartlarına bağlı etkileri taşır. Hiçbir metin bu şartlardan bağımsız olarak ortaya konamaz. Örneğin Namık Kemal’in eserlerinde Tanzimat Dönemi’nin; Ziya Gökalp’ın eserlerinde II. Meşrutiyet Dönemi’nin sosyal, siyasi ve tarihî şartlarının etkilerini görürüz. Buna karşılık edebî metnin de sosyal çevre üzerinde etkileri olabilir. Örneğin Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre’si gerek yayımlandığı ve sahnelendiği yıllarda gerek sonraki yıllarda birçok insanın duygu, düşünce ve davranışları üzerinde etkili olmuş; zihniyet değişikliğine yol açmıştır.