Sevgili öğrenciler, konuşma dilindeki vurgu, yüz ifadesi, mimik, jest, tonlama yazı dilinde olmadığı için biz bu eksikliği noktalama işaretleri ile gideririrz.
Aşağıda noktalama işaretleri konu anlatımı mevcuttur. Bu sayfamızda tamamen TDK’yi baz aldık. Bilindiği gibi ÖSYM de sınav sorusu hazırlarken TDK’yi kaynak olarak almaktadır. Bu anlamda tek otorite TDK’dir.
Bazı sınavlara hazırlık kitapları maalesef başka kaynaklara yönelmekte bu da öğrencilerin sınavlarda yanlış yapmasına neden olmaktadır. Bir diğer husus ise güncel olmayan bilgilere yer vermeleridir. Bilindiği gibi dil, yaşayan bir canlıdır ve sürekli bir değişim içerisindedir. Hal böyle olunca kurallar da sürekli değişmektedir. Bu bakımdan günceli de yakalamak gerekmektedir. Örneğin daha birkaç yıl önce “çünkü” bağlacından önce noktalı virgül konurken şu an bu kural kaldırılmıştır. Bu anlamda bu sayfamız hep günceldir. Lütfen sayfamızı sık kullanılanlara alınız.
Noktalama işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem, tırnak, ayraç ve kesme işaretleri ait oldukları kelimelere bitişik olarak yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra bir harf boşluğu ara verilir.
Nokta ( . )
- 1. Cümlenin sonuna konur: Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.
Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. (Reşat Nuri Güntekin) - 2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. (albay), Prof.(profesör), Sok. (sokak), s. (sayfa) Alm. (Almanca)
- 3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3. (üçüncü), 15. (on beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. Yüzyıl
- 4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında vb.
- 5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur: I. 1. A. a.
- 6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 29.5.1453, 29.X.1923 vb.
UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923 vb.
- 7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
Tren 09.15’te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı. - 8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 1.000, 326.197, 49.750.812 vb.
- 9. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.org.tr
10. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 4.5=20
Virgül ( , )
- 1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:
Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli” odanın havasında erir gibi oldum. - 2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Umduk, bekledik, düşündük. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)
- 3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:
Saniye Hanım, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti. - 4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur: Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. (Atatürk)
- 5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur:
Akşam, yine akşam, yine akşam,
Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim) - 6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:
Adana’ya yarın gideceğim, dedi. - 7. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:
– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu. - 8. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin) - 9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur: Peki, gideriz. / Olur, ben de size katılırım.
- 10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:
Yaşlı, kadın gazeteciyi görünce şaşırdı. - 11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:
Sevgili Kardeşim,
Değerli Arkadaşım, - 12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: 38,6 (otuz sekiz tam, onda altı),
UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:
- Hem gider hem ağlar.
- Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasözü)
Noktalı Virgül ( ; )
- 1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.
Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü. - 2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak,
ağlamak istiyorum.
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)
İki Nokta (: )
- 1. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur: Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip
- 2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:
Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (Atatürk) - 3. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:
Öğretmen: Bu konuya iyi çalışın.
Öğrenciler: Peki öğretmenim! - 4. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün… (Falih Rıfkı Atay) - 5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: https://www.edebiyatogretmeni.info
- 6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 56:8=7
UYARI: İki noktadan sonra cümle varsa büyük harfle, kelimeler sıralanmışsa küçük harfle başlanır.
- Annem pazardan şunları aldı: soğan, patates.
- Annem dedi ki: Pazardan soğan ve patates al.
Üç Nokta ( … )
- 1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Pencereden baktığımda alabildiğine çiçekler, kuşlar, ağaçlar ve evler…
- 2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:
Arabacı B…’a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın içine doğru başını çeviriyordu. - 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:
… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı… (Tarık Buğra) - 4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:
Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz!5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:
Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:
— Koca Ali… Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)
UYARI: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:
- Nasıl da akşam oldu?..
- 6. Karşılıklı konuşmalarda, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:
— Yabancı yok!
— Kimsin?
— Ali…
— Hangi Ali?
— …
— Sen misin, Ali usta?
— Benim!..
UYARI: Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.
Soru İşareti ( ? )
- 1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:
Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı? - 2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur: Gümrükteki memur başını kaldırdı:
— Adınız? - 3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb.
durumlar için kullanılır: Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.
Ünlem İşareti ( ! )
- 1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur:
Hava ne kadar da sıcak! Aşk olsun! Vah vah! - 2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)
UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:
Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir! İleri!
- 3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır: İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).
Kısa Çizgi ( – )
- 1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
Ben soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem. - 2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:
Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. (Ömer Seyfettin) - 3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır: al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük vb.
- 4. Arasında ve ile ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır: Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman ilişkileri