Anlamına Göre Cümleler (Olumlu-Olumsuz, Soru, Ünlem, Emir Cümleleri)

  1. Olumlu Cümle: Eylemin veya durumun gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini bildiren cümlelerdir.
  • Öğretmen, dün yeni konuya geçti.
  • Babası, eskiden ünlü bir futbolcuymuş.

UYARI: Bazı cümlelerde olumsuzluk bildiren ek veya sözcük yer aldığı hâlde anlam olumlu olabilir. Bunlara “biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle” denir.

  • Masada yok yoktu. (Masada her şey vardı.)
  • Sana kırgınlığım yok değil. (Sana kırgınım.)
  • Seni anlamıyor değilim. (Seni anlıyorum.)
  • İnsan bir selam vermez mi? (İnsan, selam verir.)
  • Onun ne kadar hassas olduğunu bilmez miyim?
  • (Onun ne kadar hassas olduğunu bilirim.)
  1. Olumsuz Cümle: Eylemin veya durumun gerçekleşmediğini veya gerçekleşmeyeceğini bildiren cümlelerdir.

Eylemler, “-me/-ma” olumsuzluk eki ile olumsuz yapılır. İsim cümlelerinde ise olumsuzluk anlamı, “-siz” eki ve “yok, değil” sözcükleri ile sağlanır.

  • Söz verdiği hâlde buluşmaya gelmedi.
  • Bu yemek çok tuzsuz.
  • Evde hiç ekmek yok.
  • Bugün hiç iyi değilim.

UYARI: Bazı cümleler olumlu göründüğü hâlde, anlamca olumsuz olabilir. Bunlara “biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle” denir.

  • Ne aradı ne de sordu. (Aramadı, sormadı.)
  • Hani bana mesaj atacaktın? (Bana mesaj atmadın.)
  • İnsan dostuna yalan söyler mi? (İnsan, dostuna yalan söylemez.)
  • Sana yalan söyleyeceğimi sandıysan yanılıyorsun. (Sana yalan söylemem.)
  • O günden sonra onunla konuşabilirsen konuş. (O günden sonra onunla konuşamazsın.)

UYARI: Olumluluk ve olumsuzluk, cümledeki veya yüklemdeki anlama bakılarak söylenmez. Eylemin veya durumun gerçekleşip gerçekleşmemesine bakılır.

  • “Senden nefret ediyorum.” cümlesi olumludur çünkü eylem gerçekleşmiş.
  • “Çok kötü biriydi.” cümlesi olumludur çünkü durum gerçekleşmiş.
  • “Kimseye kötülük etmezdi.”  cümlesi olumsuzdur çünkü durum gerçekleşmemiş.
  1. Soru Cümlesi: Soru anlamı taşıyan cümlelerdir. Soru anlamı ya “mi” soru eki ile ya da soru sözcükleri (ne, nasıl, ne zaman, kim…) ile sağlanır.

a) Olumlu Soru Cümlesi: Soru anlamı taşıyan olumlu cümlelerdir.

  • Annen sence bizi duymuş mudur?
  • Kim bu vazoyu kırdı?

b) Olumsuz Soru Cümlesi: Soru anlamı taşıyan olumsuz cümlelerdir.

  • Sen daha ödevlerini yapmadın mı?
  • Evde hiç ekmek yok mu?

c) Sözde Soru Cümlesi: Bazı cümleler biçim olarak soru cümlesi gibi görünse de soru anlamı taşımayabilir. Bunlar, cevap gerektirmeyen soru cümleleridir.

  • Ben onun ne kurnaz olduğunu bilmez miyim?
  • Bunları bana nasıl dersin?
  1. Emir Cümlesi: Birine emir verildiğini anlatan cümlelerdir.
  • Çabuk yanıma gelin!
  • Bir kez olsun beni dinleyin!
  • Odanı hemen topla!

Emir kipinde çekimli fiil olmaksızın kip kayması yoluyla emir anlamı taşıyan cümleler de vardır:

  • Bugün bu işi bitireceksiniz!
  • Kitapları hemen yerine koyalım!
  • Herkesin bir sınırı olmalı!
  1. Ünlem Cümlesi: Bir duygu (acıma, korkma, şaşma, sevinç, üzüntü, kaygı vb.) belirten veya hitap etme anlamı taşıyan cümlelerdir.
  • Vah vah, daha çok gençmiş!
  • Tüh, anahtarı yanıma almayı unuttum!
  • Yaşasın!  Hey, baksana!   Sen!

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.