Belirtme Sıfatları
Dörde ayrılır.
a) İşaret (Gösterme) Sıfatları: Kendinden sonraki adı göstererek belirten sıfatlardır.
“bu, şu, o, böyle, şöyle, öyle, buradaki, şuradaki, oradaki…” sözcükleri adları gösterirse işaret sıfatı olur:
Bu ev kardeşimindir.
Böyle İnsan dostlar başına.
- “-ki” eki almış sıfatlar yer ya da zaman anlamlı işaret sıfatı olur:
Karşıdaki ağaç kurumuş. (yer anlamlı)
Akşamki maç berabere bitti. (zaman anlamlı)
- İşaret sıfatı ile işaret zamiri karıştırılmamalıdır. İşaret sıfatı adı belirtir; işaret zamiri, işaret ederek adın yerini tutar:
O köpek, saatlerdir havlıyor. (işaret sıfatı)
O, saatlerdir havlıyor. (işaret zamiri)
b) Belgisiz Sıfatlar: Kendinden sonraki adı belli belirsiz belirten sıfatlardır:
“kimi, bazı, hiçbir, birkaç, birçok, her, filanca…” sözcükleri belgisiz sıfat olarak kullanılabilir.
Birkaç ekmek almışlar.
Falanca şairi ben de tanıyorum dedi.
- Belgisiz sıfat ile belgisiz zamir karıştırılmamalıdır. Belgisiz sıfat, adı belli belirsiz (sayı, miktar, ölçü olarak) belirtir, belgisiz zamir ise belirsiz bir adın yerine kullanılır.
Birkaç yolcu lokantaya girdi. (belgisiz sıfat)
Birkaçı, lokantaya girdi. (belgisiz zamir)
c) Soru Sıfatları: Varlıkların durumlarını, yerlerini, sayılarını öğrenmek için adlara yöneltilen sıfatlardır.
“nasıl, hangi, ne, ne kadar, kaç, neredeki, kaçar…”sözcükleri, soru sıfatı olarak kullanılabilir:
Kaç zeytin yedin?
Hangi otelde kaldınız?
- Soru sıfatı ile soru zamiri karıştırılmamalıdır. Soru sıfatı, kendinden sonraki ad hakkında bilgi isterken soru zamiri, soru yoluyla adın yerini tutar:
Hangi kalemi sen aldın? (soru sıfatı)
Hangisini sen aldın? (soru zamiri)
d) Sayı Sıfatları: Kendinden sonraki adı sayı yönünden belirten sıfatlardır.
Beşe ayrılır:
- Asıl Sayı Sıfatı: Varlığın ya da kavramın sayısını belirtir.
on kitap, yüz elli lira…
- Sıra Sayı Sıfatı: Varlığın ya da kavramın sırasını belirtir.
altıncı şiir, ellinci ağaç…
- Üleştirme Sayı Sıfatı: Varlığın ya da kavramın nasıl paylaştırıldığını belirtir.
beşer adım, onar sandalye…
- Kesir Sayı Sıfatı: Varlığın ya da kavramın nasıl bölündüğünü belirtir.
yarım elma, dörtte bir miras, yüzde on hisse…
- Topluluk Sayı Sıfatı: Varlığın ya da kavramın nasıl bir topluluk durumunda olduğunu belirtir.
ikiz çocuk, çift yumurta…
- “Bir” sözcüğü”; “bir tane, bir tek” anlamında kullanılırsa sayı sıfatı “herhangi bir” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat olur:
Bir kavun da bana al. (sayı sıfatı)
Bir akşam, birlikte yemek yiyelim. (belgisiz sıfat)