Kategori: Söz Sanatları

♦ Aynı ünsüzlerin ya da hecelerin bir ahenk oluşturacak biçimde tekrarlanmasına “aliterasyon” denir. Dest-bûsi arzusuyla ölürsem dostlar Kûze eylen toprağım sunun onunla yâre su Fuzûli

♦ Bir dize ya da cümledeki sözcüklerin, sözcük öbeklerinin yerini değiştirerek yeni bir dize veya cümle oluşturmaya “akis” denir. ♦ Sözcüklerin tümü simetrik olarak değiştirilirse buna “tam akis“; sözcüklerin bir kısmının yerleri değiştirilirse buna da “noksan akis” adı verilir.

♦ Kavramları belli bir mantığa göre (büyükten küçüğe, küçükten büyüğe; yüksekten alçağa, alçaktan yükseğe vs.) sıralayarak söylemeye “tedriç” denir.

♦ Bir sözcüğü ya da sözcük öbeğini hem kendisinden önceki sözün sonu, hem de kendisinden sonraki sözün başlangıcı olacak şekilde kullanmaya “sihrihelâl” denir.

İADE (SON YİNELEME) ♦ Bir beyitin, dörtlüğün ya da dizenin son sözcüğünü, kendisinden sonra gelen bölümün ilk sözcüğü olarak kullanmaya “iade” denir. Yeşil durur bir boşlukta, bir uykuda Bir uykuda dal yürür Fazıl Hüsnü Dağlarca

RÜCU (DÖNÜŞ) ♦ Söylenen bir sözü geri alıp onun yerine daha güçlü bir söz söylemeye “rücu” denir. ♦ Rücu sanatında söylenen sözün geri alınması, belirtilen düşünceden vazgeçildiği kanısını uyandırsa da aslında o düşünce daha güçlü bir şekilde ifade edilmiş olur.

♦ Anlatımı güçlendirmek amacıyla sözü, devamının kendiliğinden anlaşılacağı ve susmanın söylemekten daha etkili olacağı bir noktada kesmeye “kat” denir.

♦ Sözü hiç beklenilmeyen bir sonuca bağlamaya “terdit” denir. Amaç, okuyucuyu şaşırtmak, hayrete düşürmektir. Safahat’ımda, evet, şiir arayan hiç bulunmaz; Yalnız bir yeri hakkında “Hazin işte bu!” der.

İKTİBAS (ÖDÜNÇ ALMA / AKTARMA) ♦ Bir düşüncenin pekiştirilmesi amacıyla bir ayetin, bir hadisin ya da tanınmış eserlerden bir parçanın, sözün, dizenin alıntılanarak aktarılmasına “iktibas” denir. ♦ İrsalimeselden farkı aktarılan sözün bir alıntı olması ve atasözü olmamasıdır.