Aşağıdaki yazılı sorusu ve cevaplarını dosya halinde İNDİREBİLİRSİNİZ.
1.BEYİT
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su
2.BEYİT
Dest bûsi ârzûsuyla ger ölsem dôstlar
Kûze eylen toprağum sunun anunla yâra su
S1)Yukarıdaki beyitlerle ilgili soruları cevaplayınız.(30)
a-Beyitleri anlatılanları yorumlayınız(10)
I.BEYİT:
II.BEYİT
b) Beyitlerde geçen söz sanatlarını bularak sebepleriyle birlikte yazınız.(10)
c)Yukarıdaki 2. beyit konusu bakımından kasidenin hangi türüdür neden? (5)
d)Yukarıdaki şiirin ölçüsünü nedenleriyle birlikte yazınız?(5)
S2) Aşağıdaki eserlerin kimlere ait olduğunu belirtiniz. ( 10p )
Kanuni Mersiyesi
Risâletü’ün Nushiyye
Dede Korkut Hikâyeleri
Kerem Kasidesi
Terkib-i Bent
3)a- Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri doldurunuz. (11)
* Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirler………………………….……………denir.(1)
*Gazelin ilk beytine ………………………………..….; en güzel beytine…………………………………………………………denir.(2)
*Şarkı türünün en güzel örneklerini………………………….…………vermiştir.(1)
*Divan şiirinde kullanılan kalıplaşmış nükteli ve sanatlı güzel sözlere(kavramlara)…..………………….denir.(1)
*Bilinen bir gerçeği bilmezlikten gelme sanatına ………………………….denir(1)
*Fuzuli’nin ünlü aşk mesnevisinin adı————……………….—-(1)
*Terkib-i bentte, gazel biçiminde uyaklanmış her bölüme —————…………—adı verilir(1)
*Gazel …………konularında. yazılan———arası beyitten oluşan- nazım biçimidir.(2)
*Kasidede gazel tarzında beyitlerin bulunduğu bölüme ——————–denir.(1)
b-Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise(D) yanlışsa(y)koyunuz(4)
a)Mersiye türünün Aşık edebiyatındaki edebiyatındaki karşılığı “sagu”dur.( )
b)Nedim’in şiirlerinde diğer şairlerden farklı olarak,tasavvuf öğelerine rastlanmaz ( )
c)Beyitleri aynı tema etrafında biçimlenmiş gazellere”yek-avaz gazel”denir ( )
d)Şarkı; bestelenmek için yazılan———arası bentten oluşan———-/—–biçiminde uyaklanan nazım biçimidir
4- Kasidenin bölümlerini yazınız.(15)
5-Fuzuli’nin edebi kişiliğini ve eserlerini yazınız.(10)
6-‘’Rubai’’ hakkında bilgi veriniz. (10)
Gül hazin, sümbül perişan, bağzarın şevki yok
Derd-nak olmuş hezar-ı nağmekarın şevki yok
Ah eder, inler nesim-i bikararın şevki yok
Başka bir haletle çağlar,cûybarın şevki yok
Geldi amma neyleyim, sensiz baharın şevki yok
7-Yukarıdaki şiirin nazım şeklini sebepleriyle birlikte yazınız.(10)
CEVAP ANAHTARI
1.BEYİT
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su
2.BEYİT
Dest bûsi ârzûsuyla ger ölsem dôstlar
Kûze eylen toprağum sunun anunla yâra su
S1)Yukarıdaki beyitlerle ilgili soruları cevaplayınız.
a-Beyitleri anlatılanları yorumlayınız(10)
I.BEYİT:
Gönlü, içi aşk ateşi yahut hasretten yanmakta olan şair bu acıyla ağlamakta,acısını, iç yangınını gözyaşlarıyla dindirmek , söndürmek istemektedir.ama ağlamanın aşk ateşini, acıyı, üzüntüyü gideremeyeceğini bilmekte ve bu durumu ikinci mısrada ifade etmektedir.şair, aşk acısı ile ağladığını, ama bu acının ağlamakla dinmeyeceğini söyler.
II.BEYİT
Şair bu beyitte,sevgilinin elinde öpmek arzusunda olduğunu, ölse bile bu isteğinden vazgeçmeyeceğini anlatıyor.eğer sevgilinin elini öpme arzusuyla ölürse, dostların şairin vasiyeti gereği, çürüyüp toprak olan bedeninden testi yahut bardak yapacaklar, onunla şairin sevgİlisine su sunacaklar ve böylece şair, öldükten sonra bile olsa sevgilinin eline dokunmuş, yani öpmüş olacaktır.
b) Beyitlerde geçen söz sanatlarını bularak sebepleriyle birlikte yazınız.(10)
1.BEYİT:
Mübalağa: Şairin gönlündeki ateş suyla söndürülemez.
Mecaz: od (ateş) kelimesinde.
Tezat: su ve ateş kelimeleriyle.
Açık istiare: Yüreğindeki acılar ateşe benzetilmiştir.
Teşbih: Gözyaşı suya benzetilmiştir.
Hüsn-i Ta’lil: Gözyaşlarının gönüldeki ateşi söndürmek için akıtıldığını söyler.
Nida sanatı: Ey göz diyerek göze seslenmektedir.
II.BEYİT
Aliterasyon: Beyitte s sesi ile ve şiir okunurken “su” haline dönüşebilen “sı” heceleri ile.
Leff ü neşr: “ölmek-toprak”, “dost-yâr” kelimeleri arasında
Tenasüp: “Bûs-arzu; dost-yâr; kûze-toprak kelimeleri arasında.
Nida: Şair herhangi bir ünlem kullanmadan “dostlar”ına seslenmiş.
c)Yukarıdaki 2. beyit kasidenin hangi türüdür.(10)
-peygamber efendimizin sevgisini anlattığı için kasidenin türü naat’tı
d)Aruz ölçüsü kullanılmıştır Çünkü;
– Divan şiirleri aruzla yazılır.
-nazım şekli kasidedir.
-nazım birimi beyittir
-uzun sesler kullanılmıştır.
-içinde Arapça Farsça sözcükler geçmektedir.(Dili ağırdır.)
S2) Aşağıdaki eserlerin kimlere ait olduğunu belirtiniz. ( 10p )
Kanuni Mersiyesi -BAKİ
Risâletü’ün Nushiyye – YUNUS EMRE
Dede Korkut Hikâyeleri -ANONİM
Kerem Kasidesi – AHMET PAŞA
Terkib-i Bent -BAĞDATLI RUHİ
3. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri doldurunuz. (15)
* Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirler KASİDE…denir.(2)
*Gazelin ilk beytine …MATLA….; en güzel beytine…BEYTÜL GAZEL……denir.(3)
*Şarkı türünün en güzel örneklerini…NEDİM…vermiştir.(3)
*Divan şiirinde kullanılan kalıplaşmış nükteli ve sanatlı güzel sözlere(kavramlara) MAZMUN.denir.(3)
*Bilinen bir gerçeği bilmezlikten gelme sanatına TECAHÜL-İ ARİF denir(2)
*Fuzuli’nin ünlü aşk mesnevisinin adı—LEYLA VÜ MECNUN(1)
*Terkib-i bentte, gazel biçiminde uyaklanmış her bölüme –HANE/TERKİBHANE adı verilir(1)
*Gazel AŞK,TABİAT,ŞARAP,KADIN….konularında. yazılan——5-15-……..–arası beyitten oluşan- nazım biçimidir.(2)
*Kasidede gazel tarzında beyitlerin bulunduğu bölüme –TEGAZZÜL-denir.(1)
b-Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise(D) yanlışsa(y)koyunuz(4)
a)Mersiye türünün Aşık edebiyatındaki karşılığı “sagu”dur.(Y )
b)Nedim’in şiirlerinde diğer şairlerden farklı olarak,tasavvuf öğelerine rastlanmaz (D )
c)Beyitleri aynı tema etrafında biçimlenmiş gazellere”yek-avaz gazel”denir (Y )
d)Şarkı; bestelenmek için yazılan—2-5.–arası bentten oluşan–AAAA-/BBBA–biçiminde uyaklanan nazım biçimidir
4- Kasidenin bölümlerini yazınız.(15)
a-Nesib veya Teşbib:Kasidenin ilk bölümüdür.Genellikle kasidenin en uzun ve en sanatlı bölümüdür.Kasidelere adını veren kısım bu bölümdür.
b-Girizgah:şairin mehdini yapacağı, övgüye değer niteliklerini sıralayacağı kişiden bahsedebilmek için bir fırsat aradığı bölümdür.bu bölüme giriz de denir. Bu bölüm medhiyye ile nesib bölümü arasında bir köprü gibidir.
c-Methiyye:adına kaside yazılan kişinin övüldüğü bölümdür.
d-Tegazzül:Gazel tarzında şiir yazma demektir.
e-Fahriyye:Şairin kendini övdüğü bölümdür.
f-Dua:Kasidenin son bölümüdür.şair,Allah’tan övdüğü kiş için dileklerde bulunduğu bölümdür.
5-Fuzuli’nin edebi kişiliğini ve eserlerini yazınız.(10)
1480’de bugünkü Irak’ta bulunan Kerbela’da doğdu, 1556’da yine Kerbela’da öldü. Gerçek adı Mehmed’ir.Şiirin temelinin ilim, özünün sevgi olduğuna inandı. Şiiri bütünlüğe kavuşturan sevginin yanındaki ikinci öğe ise sevgiliden ayrı kalışın verdiği üzüntüdür. Sevilen insan bir araç, onun varlığında görünür hale gelen Tanrı ise tek amaçtır. Fuzûlî’ye göre gerçek varlık Tanrı’dır.Varlık türlerinin en olgunu olan insan da Tanrı’nın gören gözü, işiten kulağı, konuşan dilidir. Doğruluk, iyilik ve erdem ahlakı oluşturur. Ahlaksızlık, iki yüzlülük, baskıcılık ve cehalettir. Şiir, düşünce ve duyguları sergilemeye, insanı tanımlamaya yarayan bir sanattır. Şiir bir yaratma öğesi olan anlamlı ve özlü sözlerden kurulur. Fuzûlî’nin şiirinde halk dilinde kullanılan sözcüklere, deyimler ve atasözlerine de rastlanır. Hadislerden ve Kur’an’dan sıkça alıntı yapar. Divan şiirinin bütün ölçü ve kalıplarını kullanır. Ama düşüncelerini akıcı bir söyleyişle asıl gazellerinde dile getirir. Düzyazıda da “Hadikatü’s-Süeda” (Saadete ermişlerin bahçesi) eseriyle dinsel lirizmin en güzel örneklerini verdi. Mesnevi tarzında yazdığı “Leyla vü Mecnun” Osmanlı edebiyatının baş eserleri arasında yer alır
. ESERLERİ:
Hadikatü’s-Süeda (1837, Kerbela olayını anlatan düzyazı)
Türkçe Divan (1838, 1958)
Sıhhat u Maraz (1940, tıp bilgileri)
Enis’ül-Kalb (1944)
Fuzûlî’nin Mektupları (1948)
Terceme-i Hadis-i Erbain (1951)
Leyla vü Mecnun (3 bin 96 beyitlik mesnevi)
Rind ü Zahid (1956)
Beng ü Bade (1956, 444 beyitlik Türkçe mesnevi)
Arapça Divan (1958)
Matlau’l İtikad (1962)
Heft Cam (tasavvuf içerikli, 327 beyitlik Farsça mesne
6-‘’Rubai’’ hakkında bilgi veriniz. (10)
RUBAİ:
-Dört dizelik nazımşeklidir.
-kafiyelenişi aaxa şeklindedir.
-kendine özgü ölçüsü vardır.
-ilk iki dize hazırlık dizeleridir,asıl söylenmek istenen son iki dizede söylenir.
-en meşhur rubai şairi Ömer Hayam’dı
-bir çok konuda yazılır.
Ah eder, inler nesim-i bikararın şevki yok
Gül hazin, sümbül perişan, bağzarın şevki yok
Derd-nak olmuş hezar-ı nağmekarın şevki yok
Başka bir haletle çağlar,cûybarın şevki yok
Geldi amma neyleyim, sensiz baharın şevki yok
7-Yukarıdaki şiirin nazım şeklini sebepleriyle birlikte yazınız.(10)
MUHAMMES
• Aynı ölçüdeki beşer dizelik bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin 5 dizesi birbirleriyle(aaaaa) sonraki bendlerin son bir ya da iki dizesi ilk bend ile(bbbba) uyaklıdır. Bend sayısı 4-8 arasında değişir. Muhammeslerde çoğunlukla felsefi düşünceler, tasavvuf konuları ele alınır.
ŞEHMUS CENGİZ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ